Phạm Duy

Tạ Ơn Phạm Duy (Thay lời tựa)

In bài này

Chi tiết: Xuân Vũ; Lượt xem: 3004

Nửa Thế Kỷ Phạm Duy - Xuân Vũ

Tôi viết quyển sách này là để tạ ơn Phạm Duy. Tôi là người ham hát. Thuở nhỏ, tôi đã hát ở nhà thờ và lớn lên đi kháng chiến ở Bến Tre, tôi quảy cây măng đô trên lưng và trong ba lô luôn có tập nhạc dày cộm. Tôi chép nhạc rất công phu, tên bài hát thì tôi viết rất nhiều kiểu vẽ tùy theo bài, còn cây vẽ ngũ tuyến biểu thì làm bằng vỏ hột quẹt cắt thành năm chia đều, gạch một phát là xong một dòng cớ 5 hàng rất đều. Đặc biệt khi chép nhạc, tôi không bao giờ quên đề tên tác giả. Nhạc của... lời của... Tôi có ông cậu rất giỏi nhạc. Do đó tôi đàn hát rất khá. Thời đó đi kháng chiến mà có cây măng đô trên vai thì thật là... oai. Tôi chép không thiếu một bài hát nào. Ai có bài mới là tôi tìm đến để xin chép, hoặc ai mượn vở của tôi tôi cũng cho mượn. Tiến Quân Ca, Buồn Tàn Thu, Chiến Sĩ Việt Nam, Thăng Long Hành Khúc, Đống Đa, Không Quân Việt Nam, Hải Quân Việt Nam, Bắc Sơn... của Văn Cao; Tiếng Gọi Sinh Viên, Bặch Đăng Giang, Ải Chi Lăng, Hồn Tử Sĩ, Kinh Cầu Nguyện, Giòng Sông Hát... của Lưu Hữu Phước; Đêm Thu, Con Thuyền Không Bến của Đặng Thế Phong; Hòn Vọng Phu, Học Sinh Hành Khúc, Bản Đàn Xuân, Biển Sau Giông Tố của Lê Thương; Bướm Hoa, Bình Trị Thiên Khói Lửa của Nguyễn Văn Thương; Xuân Về, Nắng Tươi của Thẩm Oánh; Núi Non Nước, Tuyên Truyền Xung Phong của Phan Huỳnh Điểu; Quốc Dân Tiến của Lê Trầm; Tiếng Còi Trong Sương Đêm của Lê Trực; Trung Đoàn 307 của Nguyễn Hữu Trí; Đời Sống Mới của Nguyễn Đức Toàn; Nhớ Chiến Khu, Sơn La, Du Kích Ca, Du Kích Sông Thao của Đỗ Nhuận; Xuất Quân, Chiến Sĩ Vô Danh, Chinh Phụ Ca, Tiếng Đàn Tôi, Nhạc Tuổi Xanh, Bà Mẹ Gio Linh, Nương Chiều, Thi Đua Ái Quốc, Nhớ Người Thương Binh, Dặn Dò, Về Miền Trung... của Phạm Duy.

Xem tiếp...

Vài Cảm Nghĩ Về Phạm Duy

In bài này

Chi tiết: Nguyễn Ngọc Bích; Lượt xem: 3711

Nửa Thế Kỷ Phạm Duy - Xuân Vũ

Nếu ở cuối một cuộc đời dài, tính đến nay đã được ngót ba phần tư thế kỷ, qua bao thăng trầm của đất nước kể từ thời Pháp thuộc cho đến buổi Nhật sang, qua một thế chiến, rồi một cuộc kháng chiến để sau một cuộc nội chiến, kết thúc bằng một thảm hoạ buộc bao con dân ưu tú của đất nước phải bỏ nước ra đi, nếu ở cuối đời đó có một ai có thể nhìn lại và không hổ thẹn về sự đóng góp của mình vào gia tài của dân tộc, người đó nhất định phải là Phạm Duy. Sở dĩ được vậy là vì ông đã chọn con đường đúng. Trong khi bao người, già có trẻ có, chọn con đường công danh sự nghiệp -- hiểu theo nghĩa hẹp --thì ông, ngay từ sớm, rất sớm, đã chọn con đường ca nhân, chu du tứ xứ, từ Đông sang Đoài, từ Bắc chí Nam, và mỗi lần chân ông giậm xuống đất là một lần mạch sống từ đất lại thấm vào người ông, vào những tế bào trong thân thể ông để thăng hoa lên thành lời, thành nhạc -- những lời, những nét nhạc rất Việt Nam.

Phạm Duy chọn con đường đó, kiên trì đi trên con đường đó, không bao giờ rời xa nó nên cuối đời ông đã gặt hái được một mùa đồ sộ : NGÀN LỜI CA, mà vẫn chưa hết ! Gần đây, sau RONG CA (hát cho Việt Nam năm 2000), ông lại có Tổ Khúc BẦY CHIM BỎ XỨ (một trường ca ví von thâm sâu nhất trong tất cả những bài ví von trong lịch sử âm nhạc hiện đại), rồi THIỀN CA (đạt tới cái vô cùng) và, gần đây hơn nữa, Trường Ca HÀN MẶC TỬ. Đây không phải là chuyện ''cố đấm ăn sôi'', làm cho có để rồi không còn ai nhớ tới nữa. Trong những bài làm vào lúc xế chiều của cuộc đời này, ông vẫn có không hiếm những viên ngọc để đời, những bài ca mà ta có thể tin chắc là sang thế kỷ 21 người ta sẽ vẫn còn thấy ý nghĩa.

* * *

Xem tiếp...

Bài 18 - Mấy Lời Kết Thúc

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 2921

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 18 - Mấy Lời Kết Thúc
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

Sẽ không có một ai kế nghiệp Phạm Duy cả. Tôi nói thế là vì tôi biết mấy năm gần đây có đôi ba người tưởng rằng một nhạc sĩ trẻ Việt nam nào đó sẽ là kẻ kế tục Phạm Duy. Nghĩ như thế là hiểu rất lầm về tính cách đích thực tài năng Phạm Duy cũng như của tài năng người soạn giả trẻ tuổi nọ. Không một ai thực sự kế tục Mozart, Beethoven, Schubert hay Chopin cả. Thế giới riêng biệt của một người nghệ sĩ cùng mất theo với nghệ sĩ ấy. Những kẻ đến sau nghệ sĩ này hay nghệ sĩ khác không tiếp tục công việc người đi trước, họ làm công việc khác. Dù sao, giả sử Phạm Duy có thể có một kẻ kế tục, người ấy phải có nơi mình cả thiên tài của Phạm Duy lẫn kiến thức nhạc học uyên bác của ông, ấy là chưa kể nhiều điều kiện khác nữa. Mà theo chỗ tôi biết thì không hề có một dấu hiệu gì tỏ ra có một Phạm Duy thứ hai đã ra đời ở Việt nam, không cứ là Nam hay Bắc, trong vòng ba mươi năm nay. Vả lại bầu không khí chung của cả nước Nam đã từ quá lâu trở nên hỗn độn, khó cho phép xuất hiện một thiên tài nghệ thuật mới. Cuối cùng -- và có lẽ đây là điều quan trọng nhất -- những cơ hội đã tạo nên cuộc đời của một Phạm Duy đều quá ư đặc biệt và độc đáo, khó bề tái diễn lần thứ hai.

Xem tiếp...

Bài 17 - Nghĩ Về Nghệ thuật Của Thái Thanh

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 4207

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 17 - Nghĩ Về Nghệ thuật Của Thái Thanh
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

''... Nàng là một người đàn bà hát như một người đàn bà. Nàng mang trong giọng hát những ngày vui tươi và những ngày sầu khổ của đời nàng, mang luôn cả những ngày hoan lạc nữa; khi thì là cái bộc trực của một tiếng thét, khi lại là những ngoắt ngoéo trong một trò đùa, có lúc là nỗi nhớ tiếc quãng đời đã qua, thường khi lại là niềm tin tưởng vào khoảng thời gian còn lại của cuộc sống; nhưng bao giờ nàng cũng mang trong giọng hát những đường nét của thân thể, những di động của mái tóc, những ngụ ý của ánh mắt, cho đến đỗi những ai biết nghe nàng hát cũng có thể như trông thấy được nàng. Không có gì là bí mật cả người đàn bà ấy là một nghệ sĩ xác quyết hơn bất cứ người nào khác, bởi vì ngay khi nàng thâm nhập vào một bài hát nào thì nàng trình bày lại cho chúng ta nghe với mối xúc động nhất, ý nhị nhất, khiến chúng ta hiểu bài hát ấy đến độ ngay lúc đó tất cả chúng ta đều trở thành nghệ sĩ cả ...''

Xem tiếp...

Bài 16 - Mẹ Việt Nam

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 3475

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 16 - Mẹ Việt Nam
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

Âm hưởng khinh thanh của một cây sáo đã đón chúng ta vào Ðất Mẹ, phần thứ nhất của bản trường ca Mẹ Việt Nam. Rồi điệu ngâm Mẹ Ta -- có phần trịnh trọng tính ra chỉ hơn điệu hát ví ở bản trường ca thứ nhất một chút -- lại đưa chúng ta vào đoạn quan trọng đầu tiên của tác phẩm, tức đoạn Mẹ Xinh Ðẹp, Phạm Duy đã khắc những câu hát luyện này vào khối cẩm thạch "Do thứ'". Mẹ Xinh Ðẹp là một đoạn nhạc vô thể có nhiều chuyển hệ, điều ấy khiến cho cung ''Do thứ '' không mấy xác đáng, tuy nhiên theo tôi thì mặc dù có vẻ ''do thứ '', toàn thể khúc điệu này vẫn có một không khí khá đặc biệt. Có lẽ Bach và Beethoven sẽ ưa thích cái luận lý quyết liệt và mạnh mẽ của khúc điệu đầy sinh khí này. Từng câu, từng câu, nhạc kết liền nhau với sự chính xác của mạy mọc trong một chiếc đồng hồ, nhưng cũng với một vẻ tự nhiên thoải mái. Ít có khúc điệu nào khiến tôi cảm xúc mạnh mẽ như Mẹ Xinh Ðẹp.

Xem tiếp...

Bài 15 - Con Ðường Cái Quan

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 3215

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 15 - Con Ðường Cái Quan
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

'' Hỡi anh đi đường cái quan
Dừng chân đứng lại cho em đây than đôi lời.
Ði đâu vội mấy anh ơi ?... ''

Mấy câu ấy đi đôi với một khúc điệu giản đơn, hơi uyển chuyển, khá gần với giọng thường của mỗi tiếng nói, tuy vậy vẫn là một khúc điệu có thoáng một chút gì khác lạ, một chút sinh động của cái sinh khí rất điển hình nơi nhạc sĩ của chúng ta. Ðó, Con Ðường Cái Quan, nhạc phẩm đầu tiên trong ba thiên Trường Ca của Phạm Duy bắt đầu như thế. Một công trình rực rỡ về thi ca và âm nhạc, một công trình độc đáo nhất và tạo bạo nhất mà một nghệ sĩ Việt Nam có thể quan niệm được đã bắt đầu như thế. Nhưng mặt khác, mục đích của đoạn khởi đầu theo thể hát ví ấy là làm một cái giàn phóng cho đoạn Tôi Ði Từ Ải Nam Quan.

Xem tiếp...

Bài 14 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [5] Chung Quanh Khúc Ðiệu Phạm Duy

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 2951

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 14 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu [5] - Chung Quanh Khúc Ðiệu Phạm Duy
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

Âm nhạc, đó là tình yêu đi tìm một lối nói.

LANIER

Trong một bài trước đây, tôi có nói đến cái đà sống. có những khúc điệu của nhạc sĩ xuất hiện hoàn toàn như một luồng sinh lực. Ở đây, tôi nghĩ đến những bài Gươm Tráng Sĩ, Thanh Niên Ca, Về Miền Trung, Tình Hoài Hương, Em Bé Quê, Tình Ca, Ngày Trở Về, Này Người Ơi, Nhờ Gió Ðưa Về, Tâm Sự Gửi Về Ðâu, Mùa Xuân Yêu Em, Tôi Ðang Mơ Giấc Mộng Dài, Khi Tôi Về... và đến ba hay bốn ca khúc khác nữa. Trong khi phần nhiều khúc điệu của tác giả được xây dựng theo một bố cục khá rõ rệt, thì những bài kể trên lại như là những ''phóng khúc''. Nhưng những phóng khúc ở đây không có ý muốn bảo rằng những khúc điệu ấy được xây dựng một cách lộn xộn hay không liên tục. Trái hẳn thế. Chừng ấy chỉ có ý bảo rằng các khúc điệu nó biến đổi từ đầu đến cuối, nói cách khác, là những câu nhạc trong các khúc điệu nó nối tiếp nhau một cách hợp lý, nhưng cứ mỗi lần tiếp nối mới là mỗi lần biến đổi thành phần của nét nhạc. Em Bé Quê và Tình Ca có lẽ là những thí dụ cụ thể nhất về điều tôi muốn nói ở đây. Trong hai ca khúc ấy, hơi nhạc làm thành một thứ đà sinh lực liên tục. Bởi vì, trong những khối khúc điệu ấy, ý nhạc diễn ra do những sự phối hiệp hợp lý, theo một lý luận nội tại thực sự, gắn liên nhau do tính cách hiển nhiên. Sự phô diễn ấy không cần để lộ ra những chỗ chuyển mạch, sự tiếp diễn dễ dàng theo dõi, với một tâm lý thực đến nỗi có thể nói nó thành ra một thực thể bằng âm thanh tương ứng với cái thời gian nội tại của Bergson. Theo như thuật ngữ của tôi ở đầu bài này, những khúc điệu dưới hình thức đà sinh lực này không lấy gì làm nhiều trong toàn bộ tác phẩm của Phạm Duy, nhưng tôi xin nhấn mạnh rằng tất cả những bài đó đều đặc biệt đẹp đẽ trong cảm hứng cũng như trong thể hiện.

Xem tiếp...

Bài 13 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [4] Nét, Hình Và Nhịp Ðiệu

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 2771

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 13 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu [4] - Nét, Hình Và Nhịp Ðiệu
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

Có những khúc điệu của Phạm Duy khiến tôi nghĩ đến cái chữ ký của nghệ sĩ. Hãy ngừng lại một lát để xét về cái chữ ký quen thuộc của tác giả các bản Trường Ca... chữ D, chữ U, và chữ Y họp thành ba nét mạnh mẽ gần liên tiếp nhau, chữ D như phóng các chữ U và Y tung lên một cách chắc chắn và quả quyết. Ba nét chữ ấy tiến thẳng lên cao một cách có ý nghĩa. Một lằn gạch đậm và trơ trụi, không có một hoa hoè thêm thắt nào cả, đặt bên dưới chữ ký nọ càng làm cho nó thêm vẻ quả quyết và xác đinh... Trong chữ ký gồm những nét vươn lên cao ấy phải nhận thấy cái tính chất lý tưởng và cái nghị lực. Nhưng nét chữ hướng lên cao ấy cũng biểu lộ cái khiếu hướng lên cao nơi Phạm Duy năng khiếu bẩm sinh và có lẽ thường xuyên nhất trong suốt cuộc đời của ông. Dù sao, chính khúc điệu của Phạm Duy mới phản ảnh cái năng khiếu vươn cao và vượt tiến của ông rõ ràng hơn cả.

Xem tiếp...

Bài 12 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [3] Nét Vẽ Và Hình Dáng

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 2575

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 12 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [3] Nét Vẽ Và Hình Dáng
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

Hãy nhìn cho khá sâu xa

và sẽ nhìn thấy khúc điệu

Carlyle.

Ðối với tôi, một khúc điệu của Phạm Duy trước hết là một nét vạch trên giấy. Bởi vì nếu khi nghe một khúc điệu ta thấy rõ cơ cấu thanh âm của nó thì khi nhìn khúc điệu ấy, chúng ta lại thấy rõ ràng cấu thức trí năng của nó. Trong ba mươi năm bình giải về nghệ thuật Phạm Duy, theo như tôi được biết thì người ta chưa bao giờ chú trọng nhiều đến khía cánh thị giác ở các khúc điệu của nhạc sĩ ấy. Mặc dù ở một nhà soạn nhạc Việt Nam, chưa bao giờ danh từ ''nét nhạc'' lại có nhiều ý nghĩa như ở Phạm Duy. Hãy xem qua, không cần chọn lựa các bản hợp phổ của Khối Tình Trương Chi, Thu Chiến Trường, Nương Chiều, Về Miền Trung, Em Bé Quê, Dạ Lai Hương, Tình Ca, Tình Nghèo, Ngày Trở Về, Kiếp Nào Có Yêu Nhau, Ngày Ðó Chúng Mình, Tâm Sự Gởi Về Ðâu, Mùa Xuân Yêu Em, Huyền Sử Ca Một Người Mang Tên Quốc, Người Yêu Của Cán Bộ, Mùa Thu Chết, Khi Tôi Về, các thiên hợp phổ trong hai thiên trường ca, của một số đạo ca và của nhiều bài khác, hoặc cũ hoặc mới : thường nhiều khi mắt đã trông thấy trước những cái tuyệt mỹ mà tai sắp được nghe. Sự thực thì có thể nói mà không sợ quá đáng rằng ở Phạm Duy cũng như ở Mozart, Schubert hay Chopin, nhiều khi một khúc điệu đã đẹp mắt sẵn trên giấy trước khi đẹp tai nghe.

Xem tiếp...

Bài 11 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [2] Màu Sắc Ðịa Phương

In bài này

Chi tiết: Georges E. Gauthier; Lượt xem: 2258

Một Người Gia-Nã-Ðại và Nghệ Thuật của Phạm Duy - Bài 11 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [2] Màu Sắc Ðịa Phương
(nguyên bản tiếng Pháp - Võ Phiến dịch)

Nếu phương diện âm thể trong các khúc điệu Phạm Duy là điều quan trọng thì phương diện hoà điệu lại càng quan trọng hơn. Bởi vì nếu âm thể thường liên quan đến màu sắc của toàn thể thì hoà điệu tự động hoà với một màu sắc có tính cách khu biệt và nổi bật hơn, càng nổi bật hơn nữa bởi lẽ màu sắc ấy liên hệ mật thiết và cơ hồ dính liên với cái khung khúc điệu. Các khúc điệu của Phạm Duy tự nó đã đẹp, trong hình thức nguyên sơ, không chút hoà âm nào, đó đã thực là kỳ diệu, nhưng những khúc điệu ấy chỉ đạt đến chỗ tuyệt đỉnh của vẻ đẹp và sức biểu thị nếu được hoà âm đúng theo ý muốn hay theo sự chỉ dẫn của tác giả. Hoặc do công phu nghiên cứu, hoặc do linh khiếu, Phạm Duy đã biết rất sớm rằng chính hoà âm lay động được các tình cảm, khiến cho khúc điệu có sức biểu thị và có chân lý; bằng cách thổi vào khúc điệu sinh lực riêng của nó, chính hoà âm đưa ta đến gần thiên nhiên. Cô Gái Mơ, Gươm Tráng Sĩ, Cây Ðàn Bỏ Quên, Khối Tình Trương Chi, Tiếng Bước Trên Ðường Khuya, Thu Chiến Trường và nhiều bài khác của Phạm Duy hồi còn trẻ đã cần đến một phần hoà âm chính xác và khá dị biệt.

Xem tiếp...

Âm Nhạc Phạm Duy

Bên Kia Sông Đuống.

Một Đời Nhìn Lại

Con Đường Cái Quan

Mẹ Việt Nam

Bầy Chim Bỏ Xứ

Minh Họa Kiều

Hàn Mặc Tử

Tình Ca

Kháng Chiến Ca

Dân Ca

Tị Nạn Ca

Nhạc Cảnh

Tạ Ơn Phạm Duy (Thay lời tựa)

Vài Cảm Nghĩ Về Phạm Duy

Bài 18 - Mấy Lời Kết Thúc

Bài 17 - Nghĩ Về Nghệ thuật Của Thái Thanh

Bài 16 - Mẹ Việt Nam

Bài 15 - Con Ðường Cái Quan

Bài 14 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [5] Chung Quanh Khúc Ðiệu Phạm Duy

Bài 13 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [4] Nét, Hình Và Nhịp Ðiệu

Bài 12 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [3] Nét Vẽ Và Hình Dáng

Bài 11 - Một Nghệ Thuật Khúc Ðiệu - [2] Màu Sắc Ðịa Phương

Các bài khác...

Tiểu Sử & Tác Phẩm

Tài Liệu

Youtube Videos

Shop

Lưu Niệm Mới Viết

Hình Ngẫu Nhiên

Trang Web

Biên Tập

Liên Kết

Đăng Nhập